قلعه اربونی واقع در قسمت شرقی ایروان است و قدمتی ۲۸۰۰ ساله دارد که بر روی تپه‌ای به همین نام بر فراز دره رود «آراکس» و به جهت حفاظت از مرزها توسط قدرتمندترین پادشاه «اورارتو»ها یعنی «آرگیشتی» ساخته شد. قلعه‌ی اربونی که «آرین بِرد» به معنی «قلعه خون» نام دارد، یکی از چندین قلعه ساخته شده در مرزهای شمالی تمدن اورارتوها و البته یکی از مهم‌ترین آنها میباشد که نام ایروان نیز در حقیقت مشتقی از اربونی است.

دیوارهای قلعه‌ی اربونی ارتفاعی ۱۰ تا ۱۲ متری دارند که داخل آن استحکامات دفاعی به همراه دیوارهای مرکزی و داخلی هم وجود دارد. سنگ بازالت و چوب و خشت از عمده مصالح مورد استفاده در این قلعه هستند. هم اکنون باستان شناسان از اجناس بدست آورده از قلعه اربونی فلز کاری های بسیار زیبای اورارتویی ها را از جمله: ده ها اورارتیان و مصنوعات هخامنشی مانند سفال، کمربند، دستبند، مهره، ظروف نوشیدن مشروب، کلاه، سکه های نقره و14 قطعه نقاشی های دیواری که با استفاده از موضوعات مهم دینی تزئین شده است، از جمله processions خدایان، حیوانات مقدس و درخت زندگی  در معرض بازدید کنندگان گذاشته اند و این قلعه به یکی از موزه های پربازدید ارمنستان و یکی از جذابترین دیدنی های ارمنستان مبدل شده است. نمای موزه دارای نقشهای برجسته برنجی از پیکر های اورارتوری است و تعداد زیادی از کتیبه های درون قلعه اربونی ارمنستان به خط میخی حک شده اند که بعضی از آنها در حال حاضر در موزه نمایش داده شده، در حالی که برخی دیگر هنوز بر روی دیوار های قلعه نمایش میشوند.

متن مهم ترین کتیبه ی یافت شده  در قلعه اربونی از قرار زیر است:

با بزرگداشت خدای خلدی، آرگیشتی فرزند منوآ این قلعه را بنا کرد و نام آن را اربونی نهاد برای قدرت کشور بیاینا و هراس دشمنانش.

 این منطقه بعدها تحت کنترل امپراتوری هخامنشی قرار گرفت. طی تحقیقات صورت گرفته از سوی باستان شناسان این مکان مرکز ساتراپ سیزده بوده و «کاخ آپادانا» و همچنین «معبد اهورامزدا» در آن ساخته شده بود که شواهد خبر از اهمیت منطقه برای حکومت‌های ذکر شده است اما رفته رفته بخاطر جنگ های صورت گرفته در این مناطق این منطقه خالی از سکنه شد و به تدریج ایروان برپا شد.

در حال حاضر برای بازدید از این قلعه از مسیر خیابان های آرشاکونیاتس و گرگین نژده به این قلعه خواهید رسید.

 مشاهده آدرس و موقعیت موزه قلعه اربونی ارمنستان به روی نقشه گوگل